Schone/vuile pijn

Wat is schone pijn en wat is vuile pijn? En waarom is het verschil belangrijk?  

Als je vaak pijn hebt die niet weggaat, noemen we dat chronische pijn. Het is belangrijk om twee soorten pijn te kennen: schone pijn en vuile pijn. Dit helpt je beter om te gaan met de pijn. In dit artikel ontdek je wat deze twee termen betekenen en waarom ze belangrijk zijn.  

Welke factoren beïnvloeden pijn eigenlijk?  

Er zijn drie hoofdfactoren die de beleving van pijn beïnvloeden:  

• Aandacht: pijn trekt letterlijk de aandacht. Wanneer je pijn voelt, leidt dat je af van waar je op dat moment mee bezig bent. Maar hoe meer aandacht je aan het gevoel van pijn besteedt, hoe erger je de pijn zal ervaren.  

• Gedachten: de gedachten die je over de pijn hebt spelen een sterke rol in je beleving van pijn. Zeker als je je pijnklachten als een ramp ervaart kunnen gedachten met je aan de haal gaan. Dit noemt men ook wel ‘catastroferen’. En dat leidt weer tot meer pijn.  

• Gevoelens: pijnprikkels gaan makkelijker je lijf door als je in een negatieve stemming bent. Pijn en emoties worden namelijk deels in hetzelfde gebied van je hersenen verwerkt.  

In dit artikel gaan we vooral in op jouw gedachten en gevoelens over je pijn.  

Wat is Schone Pijn?  

Stel je voor, je stoot je teen. De pijn die je voelt is direct en duidelijk. Dat noemen we schone pijn. Het is een teken van je lichaam dat er iets mis is. Als je teen geneest, gaat de pijn normaliter weg.   

Wat is Vuile Pijn?  

Vuile pijn is ingewikkelder. Het gaat niet alleen om de pijn die je voelt, maar ook om hoe je je daarbij voelt en denkt. Als je bang, verdrietig, of boos bent over je pijn, of je maakt je zorgen over hoe het je leven beïnvloedt, dat is vuile pijn. Deze pijn kan langer blijven en het moeilijker maken om met je pijn om te gaan.  

Vuile pijn is dus schone pijn plús belemmerende gedachten en gevoelens over je pijn.  

Waarom is het belangrijk om het verschil te kennen?  

Een van de uitgangspunten in de betere pijnmanagement tools of programma’s is het onderscheiden van schone pijn en vuile pijn. Het is goed om het verschil tussen schone en vuile pijn te kennen, omdat het je helpt om je pijn beter te begrijpen en aan te pakken. Als je weet wat vuile pijn is, kun je leren hoe je je minder zorgen kunt maken en je beter kunt voelen. Dat klinkt makkelijk, maar is het zeker niet.   

Door meer inzicht te krijgen en -met hulp- eens goed schoonmaak te houden in je gedachten over je pijn kun je de pijn uiteindelijk ontdoen van “niet-helpende gedachten”.  

Wat zijn voorbeelden van gedachten die ‘niet helpen’, die je pijn vuil maken?  

Je kan vele gedachten hebben die jouw pijn verder ‘inkleuren’. We noemen een paar voorbeelden:  

• Ik kan vandaag alweer minder doen dan ik van plan was  

• Al die medicatie in mijn lijf, het is alleen maar slecht voor mijn lichaam  

• Het zit me nog steeds dwars dat mijn man gisteren boos werd omdat ik tot niets in staat was  

• Ik word er verdrietig van dat mijn zoon teleurgesteld was. Ik had beloofd te gaan voetballen, maar kon dat door de pijn niet waarmaken.  

• Ik maak me zorgen om mijn baan; ik ben door die pijn wel heel veel ziek en afwezig de laatste tijd.  

Vuile pijn is de pijn die voortkomt uit je verzet tegen de pijn, met de bijbehorende gevoelens. De pijn die ontstaat vanuit de teleurstelling dat de medische of ‘alternatieve’ oplossingen die je hebt gezocht, niet leiden tot minder pijn. De pijn die ontstaat vanuit al die veranderingen in je leven.  

Hoe kan je omgaan met vuile pijn?  

Wéten dat je gedachten en gevoelens hebt die je pijn nog eens extra vervuilen is één. Maar: wat kan je doen om meer helpende gedachten en gevoelens te ontwikkelen? Er zijn verschillende behandelvormen, maar je kunt ook zélf -samen met je omgeving- dingen doen. We noemen enkele voorbeelden:  

1. Mindfulness en acceptatie: Probeer op te merken hoe je je voelt zonder erover te oordelen. Dit kan helpen om minder last te hebben van vuile pijn.  

2. Cognitieve gedragstherapie (CGT): Dit is een manier om te leren anders te denken over je pijn, zodat je je beter kunt voelen.  

3. Acceptance and commitment therapie (ACT): Deze therapie leert je om je pijn te accepteren en toch een fijn leven te hebben. Het helpt je om te doen wat belangrijk voor je is, ondanks de pijn.  

4. Sociale ondersteuning: Praat met vrienden of mensen die ook pijn hebben. Dat kan je helpen om je minder alleen te voelen.  

5. Bewegen: Als je kunt, probeer dan een beetje te bewegen. Dit kan helpen om je beter te voelen.  

6. Hulp vragen: Soms heb je een gespecialiseerd arts of behandelaar/therapeut nodig om je te helpen met je aanhoudende pijnklachten. Iemand die samen met je de ‘vuile pijn’ gaat ontwarren, om te ontdekken welke extra gevoelens en gedachten de pijn –die echt is- verder ‘kleurt’.  

Samen grip krijgen op jouw pijn  

Om goed om te gaan met chronische pijn, moet je zowel de lichamelijke als emotionele kanten aanpakken. Door te leren over schone en vuile pijn, kun je stappen zetten om de kwaliteit van je leven te verbeteren, zelfs als de pijn niet meer (helemaal) weggaat.  

Door goed het verschil te leren kennen tussen schone pijn en vuile pijn, kun je leren hoe je anders met je pijn om kunt gaan. Met de juiste aanpak kun je uiteindelijk een leven met meer kwaliteit leiden, zelfs met pijn.

---

Waar kun je meer lezen over schone en vuile pijn?

• In dit basisartikel op de LPO website vind je uitleg over pijn, soorten pijn, maar ook over ‘schone’ en ‘vuile’ pijn.  
• Op de website Praten en Doen staat een artikel met tips over ‘minder negatief denken’.  
• Bekijk ook eens de dia’s van Retrainpain.org (NL-talig beschikbaar!) om grip te krijgen op chronische pijn, gedachten en gevoelens over pijn.   
• Lees ook eens meer over Cognitieve gedragstherapie (CGT) en Acceptance and commitment therapie (ACT).