Pijn en Leefstijl – november
Inleiding
In mijn vorige column heb je gelezen over de zes pijlers van leefstijl. Als eerste besprak ik de relatie tussen pijn en bewegen. Je weet nu dat beweging invloed kan hebben op je pijn. Dit geldt ook voor emoties en gedachten, wat ons brengt bij de tweede pijler die ik wil bespreken: ontspanning.
Ontspanning en pijn
De maatschappij waarin we leven vraagt veel van ons. We worden geacht te werken, kinderen op te voeden, het huis netjes te houden, dagelijks een gezonde maaltijd op tafel te zetten, en ook nog tijd te vinden voor vrienden, sociale contacten en familie. Kinderen gaan naast school en huiswerk vaak naar meerdere clubjes, en ouders zijn dan vaak de gejaagde taxichauffeur.
Misschien ben je een van de gelukkigen die ook nog tijd heeft voor een hobby, maar ook dat kan veel zijn.
Wat missen we hier?
Wat ontbreekt in dit rijtje is ontspanning!
Maar wat is ontspanning eigenlijk? Wat de een ontspannend vindt, kan voor een ander juist stressvol zijn. Ontspanning betekent in ieder geval tijd voor jezelf nemen en jezelf iets gunnen waarmee je je hoofd leeg kunt maken. Vaak schuiven mensen dit als laatste op hun lijstje. Eerst alles doen wat moet, en als er dan nog tijd over is, iets voor zichzelf. Vaak is dat pas tegen 21:00 uur; je ploft neer op de bank, zet je favoriete programma op, en valt in slaap. Als dit herkenbaar klinkt, dan lijkt het erop dat echte ontspanning niet aan bod komt en dat het tijd is om iets te veranderen.
Hoe begin je?
Begin met tijd voor jezelf in te plannen. Zet het in je agenda en plan iets waar je blij van wordt. Maak eens een dag geen afspraken. Hou je van de natuur? Maak een wandeling in het bos of ga picknicken in het park. Begin en eindig de dag met een meditatie of ademhalingsoefening. Zorg ervoor dat je een paar keer per dag bewust in- en uitademt en bewaak je grenzen. Voel je spanning in je nek en schouders? Dan wil je lichaam je iets vertellen. Hoe langer je die signalen negeert, hoe harder je lichaam gaat roepen en hoe meer pijn je kunt ervaren.
Een smartphone is leuk speelgoed, maar geeft veel prikkels. Dus hoe aantrekkelijk ook, zorg dat je er niet te veel mee bezig bent.
Ontspanning bij acute pijn
Bij acute pijn kunnen spanning en depressie de pijn verergeren. Vaak gaan mensen bij acute pijn sneller ademen, wat spanning en meer pijn veroorzaakt. Bij een pijnlijk onderzoek in het ziekenhuis zal een arts of verpleegkundige altijd aanraden rustig en diep in en uit te ademen. Dat bevordert ontspanning en vermindert de pijn. Denk maar aan het wegpuffen van weeën bij een bevalling.
Ontspanning bij chronische pijn
Ontspanning bij chronische pijn is vaak heel lastig. Mensen doen vaak alleen wat móet, omdat ze niet willen dat hun omgeving negatief over hen denkt of omdat ze geen hulp willen of kunnen vragen. Door op die manier door te gaan, nemen ze geen tijd voor ontspanning, wat de pijn juist kan verergeren. Langdurige stress zorgt namelijk voor een afname van je weerstand, kan ontstekingsreacties in je lichaam veroorzaken, en verhoogt de kans op hart- en vaatziekten en diabetes. Reden genoeg om tijd voor ontspanning serieus te nemen. Lukt dat niet? Vraag dan hulp via je huisarts.
Voorbeeld
Een 70-jarige mevrouw komt op de pijnpoli met chronische pijn in haar onderrug. Bij het intakegesprek blijkt dat ze zich veel zorgen maakt over haar volwassen kinderen en moeite heeft om de zorg voor hen los te laten. Haar zoon heeft net een huis gekocht dat volledig verbouwd moet worden. Ze heeft alles rondom de hypotheek voor hem geregeld en gaat vanaf volgende maand in zijn huis aan de slag. Ze wil voor die tijd van haar rugklachten af zijn. Haar leefstijl werd besproken, waarbij ontspanning volledig ontbrak. Op dat moment wilde ze alleen een prik van de arts; tijd voor ontspanning, daar had ze geen ruimte voor.
Twee jaar later kwam mevrouw via een andere arts weer bij mij terecht voor een gesprek over leefstijl en het afbouwen van opiaten. De afgelopen twee jaar kluste ze dagelijks in het huis van haar zoon, zorgde voor haar eigen huishouden en was aan het einde van de dag zo uitgeput dat ze met enorme rugklachten op de bank neerplofte. Ze had niets gedaan met de adviezen over ontspanning. Door de stress en het gebrek aan rust werden de rugklachten erger, en via de huisarts begon ze aan opiaten. Dat opiaten op lange termijn pijn kunnen verergeren, wist ze niet. Opnieuw kreeg ze uitleg over het pijnsysteem en het belang van ontspanning bij haar klachten.
Uitleg
Naast de stress die mevrouw ervaart omdat ze zich volledig verantwoordelijk voelt voor haar kinderen, verplicht ze zichzelf om dagelijks te klussen. Zes dagen per week van negen tot vier klussen en daarna je eigen huishouden doen, is voor niemand vol te houden zonder gezondheidsproblemen. Zelfs op de dag dat ze niet kluste, gunde ze zichzelf geen rust.
Klussen zou geen probleem zijn als ze rustmomenten voor zichzelf zou nemen en minder zwaar werk zou doen. Ze zou ook het aantal klusdagen en -uren kunnen verminderen, zodat ze tijd overhoudt voor ontspanning. Zo zou ze op klusdagen niet de rest van de dag voor haar eigen huishouden hoeven te gebruiken, maar dit op een andere dag kunnen plannen, zodat er ruimte is voor ontspanning.
Naast de pijler ‘ontspanning’ speelt in dit voorbeeld nog een andere pijler een rol. Mevrouw gebruikt namelijk langdurig opiaten. In de volgende column bespreek ik de pijler “middelengebruik,” waaronder ook opiaten vallen.
Natasja Maes