Een samenhangende aanpak voor betere resultaten
Voordat we de relatie tussen pijn en leefstijl verder verkennen, wil ik iedereen wijzen op de basiskennis van het pijnsysteem. Het begrijpen van hoe pijn werkt in het lichaam, evenals de invloed van onze omgeving en gedachten over pijn, vormt de essentie voor het nemen van controle over zowel de pijn als ons leven.
Chronische pijn wordt beïnvloed door verschillende factoren, zoals beweging, gedachten, emoties en het zenuwstelsel. Vaak wordt slechts één van deze factoren aangepakt, meestal afzonderlijk, en zelden worden ze tegelijk aangepakt. Dit leidt ertoe dat men drie andere belangrijke factoren mist. Het aanpakken van alle vier tegelijk geeft echter een veel beter resultaat op het gebied van pijnmanagement.
De Zes Pijlers van Leefstijl
Voor het gemak verdelen we leefstijl in zes belangrijke pijlers. Elke pijler speelt een rol bij de invloed op pijn en verdient daarom aandacht:
- Beweging
- Voeding
- Slaap
- Ontspanning
- Sociale verbinding
- Middelengebruik (zoals roken, alcohol en drugs)
Denk eens na over hoe het met deze pijlers in jouw leven staat. Beweeg je voldoende? Eet je gezond? Slaap je goed? Kun je ontspannen? Ben je tevreden met je sociale contacten? En hoe zit het met je middelengebruik? Als je op elk gebied “groen” scoort, leef je waarschijnlijk al gezond en lees je dit niet voor jezelf. Maar als je merkt dat er pijlers zijn die aandacht nodig hebben en je weet niet hoe je dat moet aanpakken, dan kun je via je (huis)arts altijd om hulp vragen.
Veel mensen met chronische pijn hebben te maken met meerdere pijlers die niet optimaal functioneren. Soms staat er iets in de weg om een bepaalde pijler aan te pakken, en dat is geen probleem. Begin met een pijler waar je wél iets aan kunt veranderen. Vaak volgt de rest vanzelf.
Beweging en pijn
We beginnen met de eerste pijler: Beweging. Bij chronische pijn zijn er vaak talloze redenen om niet te bewegen. Veelvoorkomende redenen zijn angst om botten of gewrichten te beschadigen, het niet kunnen bijhouden van anderen, en de angst dat bewegen de pijn zal verergeren. Toch is beweging essentieel voor het behoud van kracht, doorbloeding en gewrichtssmering.
Bewegen bij acute pijn
Bij acute pijn is het belangrijk om naar je lichaam te luisteren. Heb je bijvoorbeeld een verstuikte enkel of rugpijn, dan is het raadzaam om voorzichtig te zijn. Toch blijft bewegen ook in zulke gevallen van cruciaal belang voor het genezingsproces. Als een hardloper rugpijn heeft, is doorgaan met hardlopen niet verstandig, maar wandelen is wel een goede optie. In beweging blijven helpt voorkomen dat acute pijn chronisch wordt.
Een persoonlijk voorbeeld: mijn zoon werd vorig jaar geopereerd vanwege een genetisch bepaalde vorm van darmkanker, waarbij zijn hele dikke darm werd verwijderd. Op de eerste dag na zijn operatie moest hij al naast zijn bed zitten. Binnen een paar dagen liep hij over de ziekenhuisgang en zelfs de trap op en neer. Zes weken later kon hij volledig meedoen met gym op school en verbrak zelfs zijn eigen schoolrecord op de coopertest. Zijn oma onderging dezelfde operatie vijftig jaar eerder, maar verbleef destijds drie weken in het ziekenhuis en had veel meer tijd nodig voor herstel. Dit verschil laat duidelijk zien hoe belangrijk bewegen is voor een sneller herstel.
Bewegen bij chronische pijn
Er wordt vaak gezegd dat ‘achter de geraniums’ blijven zitten de ouderdomsgebreken verergert, en dat geldt ook voor chronische pijn. Bij chronische rugklachten bijvoorbeeld, speelt te weinig of verkeerd bewegen vaak een rol in het in stand houden of verergeren van de pijn. Als je je alleen richt op pijnbestrijding zonder aandacht te besteden aan beweging, zal de pijn waarschijnlijk niet voldoende verminderen.
Een voorbeeld uit de praktijk
Een 89-jarige vrouw kwam regelmatig voor injecties tegen rugpijn. In het begin hadden de behandelingen effect, maar na verloop van tijd verminderde dit, en de laatste behandelingen hielpen helemaal niet meer. Toen ze op consult kwam, zag ik al snel de oorzaak: ze liep scheef en leunde op haar echtgenoot. Ze wilde geen rollator gebruiken omdat ze vond dat ze dat pas nodig had als de pijn over was. Ook gebruikte ze de hulpmiddelen die haar thuis waren aangeboden niet, omdat ze tapijten in huis had liggen die het gebruik ervan moeilijk maakten.
In plaats van te vertrouwen op injecties alleen, had ze ook haar beweging moeten opbouwen. Door onvoldoende beweging werden haar spieren zwakker, haar gewrichten minder soepel en de doorbloeding slechter. Bovendien gaf haar scheve houding tijdens het lopen extra pijnklachten. Als ze had geluisterd naar het advies om hulpmiddelen en fysiotherapie te gebruiken, had de pijn niet volledig verdwenen, maar wel aanzienlijk verminderd.
Conclusie: bewegen maakt gelukkiger
Naast de fysieke voordelen van beweging, maakt beweging ons ook gelukkiger. Dit komt doordat beweging een stofje in onze hersenen vrijmaakt dat ons een goed gevoel geeft. Daarom wordt hardlopen vaak ingezet bij depressie. Maar je hoeft niet per se te gaan hardlopen. Al een paar keer per dag een half uur wandelen kan al een groot verschil maken. Als je in de buurt van een park of bos woont, geniet dan van de frisse lucht en de natuur. Dat helpt bovendien bij een andere pijler: Ontspanning!
Daarover heb ik het een volgende keer!
Meer over beweging met pijn lees je hier.
Naar de vorige column van Natasja